تبیین تئوری سازه انگاری
Explain the theory of Constructivism
در دو دهه گذشته دو تغییر کلی در نظریه پردازی سیاسی موجب تسهیل ایجاد تغییر در بر داشتهای قدیمی شده است . تغییر اول ظهور مبحث نئو – نئو بود که شامل مناظره بین نئورئالیستها و نئو لیبرالیسته است. تغییر دوم ظهور یک سلسله رهیافتهای جدیدی مانند نظریه پست مدر نیسم نظریه فمینیسم و نظریه انتقادی بود که به تشریح و تبیین سیاستهای جهانی می پرداختند.تئوری سازه انگاری در زمینه پاسخ به هر دو نظریه از طریق راه میانه دیدگاه خود را گسترش داد.(ابراهیمی فر1391:82) البنه سازه انگاری با انتقاداتی مواجه است که بنظر می رسد که تا حد زیادی ناشی از سرشت میانی بودن آنست.به این معنا که در تحلیلهایی که نویسندگان متعلق به یکی از دو طرف انتهایی طیفی که این راه میانه در بین آنها قرار دارد ارائه می دهند. سازه انگاری متعلق به سمت دیگر یا نقطه مخالف طیف قلمداد می شوند. همانگونه که اسمیت می گوید از نظر سازه انگاران رادیکال(پسا تجدد گرایان) سازه انگارانی چون ونت نهایتا امر مادی را مهم می داند و از نظر طبیعت گرایان موضع او در نهایت شبیه به معنا محوری فلسفی است.در روابط بین الملل هنجارها بسیار شکننده است و به شدت از آنها تخطی می شود وبه دلیل همین ضعف هنجارها است که کنش گران در روابط بین الملل به تواناییهای مادی اهمیت می دهند.(مشیر زاده 361:1390)
سازه‌انگاران معتقدند رویکرد آنها می‌تواند نوعی راه حل میانه باشد که برخی ویژگیهای سیاست جهانی را که در نئورئالیسم و نئولیبرالیسم نقش محوری دارند و با همدیگر خردگرایی را تشکیل می‌دهند در خود جای داده است. رویکرد واکنش‌گرا هم روش‌های اقدام بازیگران و هویت این بازیگران را مورد توجه قرار می‌دهند و بنابراین سازه‌انگاری نیز به این مورد توجه و اهتمام کافی دارد(جان بیلیس 1383: 54)
برای پرداختن به دیدگاه سازه‌انگاری در خصوص اخلاق بررسی دیدگاه فرانظری و مباحث هستی شناسی و معرفت شناسی این نظریه لازم است. سازه‌انگاران بیشتر به مسایل هستی شناسی توجه میکنند تا معرفت شناسی. توجه آنان به انگاره‌ها، معانی، قواعد، هنجارها، ارزشها و رویه‌هاست. آنها بر "نقش تکوینی فکری" تأکید دارند. سازه‌انگاران هم بر ابعاد مادی و هم بر ابعاد غیر مادی حیات اجتماعی تأکید می‌ورزند. آنها به چگونگی شکل دادن جهان مادی به کنش در رفتار انسانی و شکل گرفتن جهان مادی توسط کنش و رفتار انسانی که نتیجه تفسیر هنجاری و معرفت شناختی از جهان مادی است، تأکید دارند.آنچه در سازه‌انگاری کمتر به آن توجه می‌شود، ابعاد هنجاری و اخلاقی و بازاندیشی نظری است. بر همین مبناست که از سازه‌انگاری به دلیل جدا شدن بسیاری از نظریه‌پردازان آن از برخی از بنیادهای انتقادی سازه‌انگاری از جمله رسالت اخلاقی انتقاد می‌شود و در مقابل، بر لزوم حرکت آن به سمت نوعی برداشت غیر فنی از علم همراه با اتکا به "حکمت عملی" موجود در برداشتهای تفسیرگرا تأکید می‌شود. یعنی برداشتی از شناخت که در آن بر شناخت وضعیتهای خاص همراه با درک امکانات در ایجاد تحول مثبت در آنها با اتکا به بینش متکی بر تجربه تأکید می‌گردد.(حمیرا مشیرزاده 343:1390 )
آنچه توجه به آن لازم و ضروریست اینکه سازه انگاری نظریه واحدی نیست بلکه خانواده ای از نظریه هاست و ما با طیفی از نظریه های سازه انگار در روابط بین الملل مواجه هستیم. در یک نگاه کلّی ما با دو گروه سازه انگاران رادیکال و سازه انگران میانه رو یا متعارف مواجه هستیم .(مشیر زاده 2:1384) نکته اساسی در رویکرد سازه انگاری آن است که نمی توان سیاست بین الملل را در حد یک سلسله تعاملات ورفتار های عقلایی ودر چهار چوب های صرف مادی ونهادی در سطوح ملی و بین المللی تقلیل داد،زیرا تعاملات دولت ها صرفا بر اساس یک سلسله منافع ملی تثبیت شده شکل نگرفته،بلکه در طول زمان به صورت نوعی الگوی رفتاری از طریق هویت های تشکل می یابند ویا باعث تشکل هویت ها می شوند. به عبارت دیگر، سازه انگاری در صدد ایجاد پیوند میان رویکرد راسیونالیستی هم چون: رئالیسم،لیبرالیسم، نو رئالیسم ونو لیبرالیسم ومکاتب واکنش گرایی همچون پست مدرنیسم،فمینیسم ومکتب انتقادی فرانکفورت است.
سازه انگاران در واقع اولین گروه نظریه پردازان سیاسی اند که نظریه روابط بین الملل را بر اساس متافیزیک های آشکار ونظریه اجتماعی قرار داده اند. بدین ترتیب،سازه انگاری روابط بین الملل منجر به طرح سوالات جدید در باب نقش هویت ها،هنجار ها ومفاهیم علمی در تامین امنیت ملی،در مورد نهاد گرایی وحکومت بین المللی ودر مورد ساخت اجتماعی مناطق فراملی غیرسرزمینی وسر زمینی جدید گردیده است.
سازه انگاری رویکردی است که بر اهمیت واسطه ها(مردم و گروهها) و مفاهیم مشترکی تاکید دارد که آنها برای شناخت هویتها، منافع، نهادها و ادراکی که بر رفتار بین الملل شان اثر می گذارد ایجاد می کنند، از این رو سازه انگارها بر اهمیت نظرات و آگاهیهای بین بازیگران عرصه بین الملل از طریق تعاملات مشترکشان تاکید دارند.این تجارب مشترک منافع،ویزگیها و تصوراتشان از جهانی راکه در آن به تعامل می پردازند مشخص میکند. سازه انگاران به این علت مفید واقع می شود که به ما یاد می دهد که چگونه درباره مسائل جهانی بیاندیشیم.
تمام نظریه ها ضرورتا بر اساس ارتباطات بین واسطه ها در روابط بین الملل بنا می شدند ایجاد مفاهیم مشترک از طریق یادگیری اجتماعی ،مدلهای رفتاری ذهنی از سیاست بین الملل در اختیار کشورها و سایر بازیگران قرار می دهد چرا که به ما یاد می آورد که تصورات مشترک، بر بینش بازیگران نسبت به خود و بر شیوه رفتارشان در عرصه بین الملل،اثر می گذارد.(ابراهیمی فر 83:1391)
شاید بتوان مهم ترین دستاوردهای هر حوزه مطالعاتی را با میزان و کیفیت دستاوردهای نظری آن سنجید، زیرا نظریه ها هستند که به یک بیان ، شناخت را در یک هم نهاد ترکیب می کنند و جهان را در کل با ایجاد ارتباط میان پدیده هایی که به ظاهر نا مرتبط و بی معنا هستند، برای ما معنا دار می کنند. به واقع معنای واقعیات خود امری مبتنی بر واقعیت نیست ، بلکه مساله ای نظری است. در روابط بین الملل نیز مانند سایر حوزه های علوم اجتماعی تلاش نظری به طور عمده معطوف به تشخیص و تبیین نظم های مهم در امور بشری است.(هادیان 1:1382)
سازه انگاری در روابط بین الملل و سیاست بین الملل و بصیرتهای حاصل از آن جز با درک سازه انگاری فلسفی قابل در نیست . سازه انگاری به مثابه یک فلسفه مبین گرایشها و تلقی هایی خاص در باب مسائل هستس شناسانه معرفت شناسانه انسانشناسانه است و مجموعه این تلقی ها بینش خاصی از جهان ارائه می دهد.(متقی1:1386)
از اواخر دهه 1980 و اوایل دهه 1990،سازه انگاری ،یکی از نظریه های مسلم در سیاست بین المللشد. بسیاری از سازه انگاران،روابط بین الملل را از طریق جستجو در اهداف ، تهدیدها، هراسها، فرهنگها، هویتها و عناصر دیگر اجتماعی در صحنه بین الملل به عنوان ساخت هایی اجتماعی بازیگران روابط بین الملل تحلیل می کنند.تئوری سازه انگاری توجه زیادی به گسترش هنجارها دارد .استدلال سازه انگاران اینست که ایده های هنجاری تنها بعد از این که منتقدان آن هنجار ،دولتها را متقاعد کردن دولتهای مد نظرشان با اتخاذ ایده ها و عقاید هنجاری که موسسان و بنیانگذاران از آنها حمایت میکنند چهار چوب شناختی مناسبی را بنیان می نهند . به منظور متقاعد کردن دولتهای مورد نظر و موسس برای پذیرش عقاید هنجاری آنها از این صحبت حمایت می کنند و به تو ضیح علل واقعی تغییرات در چهار چوب سازه انگاری می پردازند.(ابراهیمی فر 85:1391)
یکی از نظریه های مهم در دهه اخیر در روابط بین الملل سازه انگاری یا بر سازنده گرایی است که نه تنها از روابط بین الملل در بعد محتوایی آن می دهد اهمیت دارد بلکه از این نظر که در عین حال تلاشی است در حوزه فرانظری اهمیت ویزه ای دارد.اگر سازه انگاری را چهارچوب تحلیلی بدانیم در آغاز باید به این بپردازیم که به رغم تفاوتهای کم و بیش قابل ملاحظه ای که در این زمینه میان سازه انگاران وجود دارد می تواند دید که شباهتهایی نیز به هم دارند که مجموع انها رابه نوعی از نظر مباحث فرا نظری در میانه طیف طبیعت گرایان- اثبات گرایان از یک سو و بخش جریان اصلی یعنی واقع گرایی و لیبرالیسم قرار می دهد.(مشیرزاده 323:1390)
سازه انگاری رویکردی است که پیش از طرح در روابط بین الملل در جامعه شناسی معرفت و مباحث فرا نظری در کل علوم اجتماعی مطرح بوده است .در این نگرش بر ساخت اجتماعی واقعیت تاکید می شود .جهان چیزی تلقی می شود که ساخته و ابداع شده و نه چیزی که بتوان آن را طبیعی، مسلم ویا موجودی از قبیل داده شده فرض کرد. از این منظر امکان دسترسی مستقل و بی واسطه به جهان مجود ندارد. همه کنشهای انسانی در فضایی اجتماعی شکل می گیرد و معنا پیدا می کند و این معنا سازی است که کم وبیش به واقعیت جهان شکل می دهد. (هادیان 1:13
==============================================================================
منابع مورد
استفاده
Explain the theory of Constructivism
1-ابراهیمی فر طاهره:سیاست بین الملل،تهران،سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی،1391.
2-جان بیلیس و استیو اسمیت، جهانی شدن سیاست: روابط بین‌الملل در عصر نوین، تهران: انتشارات ابرار معاصر، جلد اول 1384.
3-متقی ابراهیم، سازه انگاری،فصلنامه سیاست ، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی ،دوره 37،شماره،4،زمستان1386.
4-مشیر زاده حمیرا:تحول در نظریه هایروابط بین الملل،تهران،انتشارت سمت،1390.
5-هادیان ناصر، سازه انگاری از روابط بین الملل تا سیاست خارجی، فصلنامه سیاست خارجی،سال17،شماره3،زمستان1382.
6-ونت، الکساندر، نظریه اجتماعی سیاست بین الملل، ترجمه حمیرا مشیرزاده، تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی،1384.