اشاره ای بر شکل گیری سازمان ملل متحد

اشاره ای بر شکل گیری سازمان ملل متحد

          نخستین گام در زمینهء تأسیس سازمان ملل، صدور اعلامیهء بین المتحدین بود. این‏اعلامیه در دوازدهم ژوئن ۱۹۴۱ در کاخ «سینت جمیز[ - ecalaP s،semaJ .ts ] در لندن، توسط نمایندگان استرالیا،اتحادیهء آفریقای جنوبی، بریتانیا، زلاند جدید، کانادا و دولتهای در تبعید بلژیک،چکسلواکی، لهستان، لوکزامبورگ، نروژ، هلند، یوگسلاوی، یونان و ژنرال دوگُل از فرانسه‏امضا شد. امضا کنندگان با تأکید بر این مطلب که اساس‏واقعی صلح پایدار در پرتو همکاری‏همه جانبهء ملل آزاد در جهانی آسوده از خطر تجاوز و برخوردار از امنیت اقتصادی‏واجتماعی‏امکان پذیر است، قصد خود را دایر بر همکاری با یکدیگر و نیز با سایر ملل آزاد،در صلح و جنگ، برای نیل به این هدف اعلام داشتند[- ر. ک. راهنمای سازمان ملل متحد، ترجمهء منصور فراسیون، ص ۳ ]ب - منشور آتلانتیک: در مرحلهء بعد، آمریکا و انگلیس، اعلامیه‏ای را که به «منشور آتلانتیک» معروف‏است، امضا کردند. «منشور آتلانتیک» بیانگر سیاست ملی دو کشور یاد شده در مقابل دولتهای محور بودو بر ضرورت تأمین امنیت و آسایش همگانی وعمومی برای انسانها در دنیای بدونصفحۀ ۴۷تسلیحات و جنگ، تأکید داشت. در این اعلامیه آمده است: «پس از نابودی نهایی دیکتاتوری نازی، امیدواریم شاهد برقراری صلحی شویم که برای‏همهء ملتها وسائل زندگی امن را در داخل مرزهای ملّی تأمین و تضمین کند که همهء مردم‏کلیهء سرزمینها آسودهء از ترس و نیاز، عمر خود را به پایان رسانند. ما معتقدیم که همهءملتهای جهان باید به دلائل مادی و معنوی، استعمال زور را کنار بگذارند. چون ادامه‏استفاده از سلاحهای زمینی، دریایی و هوایی توسط ملتهایی که به تهدیدِ به تجاوز به خارج‏از مرزهای خود متوسل می‏شوند و یا ممکن است متوسل شوند، مانع از حفظ صلح در آینده‏می‏شود. ما معتقدیم تا زمانی که یک نظام وسیع و دائمی برای امنیت عمومی به وجودنیامده، خلع سلاح این گونه ملتها ضرورت اساسی دارد.[- راهنمای سازمان ملل متحد، ترجمهء منصور فراسیون، ص ۳ ]ج - اعلامیهء ملل متحد: نمایندگان ۲۶ کشور درگیر در جنگ با دولتهای محور در سال ۱۹۴۲ در واشنگتن‏با صدور اعلامیه‏ای، ضمن قبول اصول «منشور آتلانتیک» خواستار همکاری همه جانبهءدولتهای درگیر در جنگ با یکدیگر تا شکست کامل دولتهای محور شدند. اعلامیهء یاد شده، با پیشنهاد «روزولت» رئیس جمهور آمریکا، «اعلامیّه ملل متحد»نامیده شد. د - کنفرانسهای مسکو و تهران: نمایندگان چهار کشور: آمریکا، شوروی (سابق)، بریتانیا و چین در سی ام اکتبر۱۹۴۳ در «مسکو» اجتماع کرده و اعلامیهء زیر را صادر کردند: «لزوم تأسیس یک سازمان بین المللی کلّی را در اسرع وقت ممکن، بر اساس اصل برابری‏حاکمیت کلیّهء کشورهای صلح دوست و آماده برای عضویت کلیه کشورهای صلح دوست،خُرد و بزرگ، به منظور حفظ صلح و امنیت بین المللی تشخیص می‏دهند.[- ماهیت سازمان ملل متحد، شمس الدین رحمانی، ص ۱۷ ] روزولت، استالین و چرچیل[- روزولت رئیس جمهور آمریکا، استالین رهبر شوروی (سابق) و چرچیل نخست وزیر انگلیس بود ] یک ماه بعد، طی نشستی در تهران اعلام کردند: صفحۀ ۴۸«ما کاملاً بر مسؤولیت خطیری که بر دوش ما و کلیهء ملل متحد، برای به وجود آوردن‏صلحی‏که بر حُسن نیّت توده‏های عظیم ملتهای جهان استوار باشد و بدون وحشت جنگ را برای‏چندین نسل برطرف سازد، واقف هستیم.[- راهنمای سازمان ملل متحد، ص ۶ ]هـ - کنفرانس دومبارتن اوکس[- .skaO notrabmoD ]: گام مهم در این رابطه در اواخر تابستان سال ۱۹۴۴، در ویلایی در شهر واشینگتن‏به نام «دومبارتن اوکس» برداشته شد. در مرحلهء نخست کنفرانس، مذاکرات بین نمایندگان‏شوروی (سابق)، بریتانیا و آمریکا صورت گرفت. در مرحلهء دوّم، نمایندگان آمریکا، بریتانیاو چین با هم به گفتگو پرداختند. حاصل توافق آنان، راه حلهای عملی تر برای مدیریت دنیای‏پس از جنگ با عنوان سازمان بین المللی عمومی بود. «پیشنهادهای کنفرانس «دومبارتن اوکس» اصولاً دربارهء مقاصد و اصول سازمان بین‏المللی موردنظر،عضویت وارکان اصلی آن و پیش بینی‏های لازم برای حفظ صلح وامنیت‏بین‏المللی وبرای همکاری‏اقتصادی واجتماعی بین‏المللی بود. به موجب این کنفرانس، رکن مهم سازمان ملل متحد که عهده دار حفظ جهانی است،«شورای امنیت» است که تمامی پنج قدرت بزرگ یعنی چین، فرانسه، شوروی (سابق)،انگلیس و آمریکا می‏بایستی در آن دارای نمایندگی دائم باشند. امّا در مورد نحوهء رأی گیری‏در شورای امنیت توافق حاصل نشد.[- راهنمای سازمان ملل متحد، ص ۶ ]و - کنفرانس «یالتا» [- atlaY، منطقه‏ای در شبه جزیره کریمه واقع در کنارهء دریای سیاه (متعلق به شوروی سابق) ]: کنفرانس یالتا با شرکت سران سه کشور آمریکا، شوروی (سابق) و انگلیس، دریازدهم فوریه سال ۱۹۴۵، جهت تصمیم گیری نهایی دربارهء مسائل مورد اختلاف تشکیل‏شد. عده‏ای از محققان این کنفرانس را «یالتا یا تقسیم جهان» نام نهادند[- تحولات روابط بین الملل، احمد نقیب زاده، ص ۱۹۰ ] در این کنفرانس، قدرتهای بزرگ که پیروزی را بسیار نزدیک می‏دیدند، ضمن حلصفحۀ ۴۹اختلافهای خود، توافقهای کنفرانس «دمبارتن اوکس» را تکمیل کرده و به شورای امنیت درسازمان بین المللی عمومی، حق «وتو[ - حق وتو، به رأی منفی اعضای دائم شورای امنیت اطلاق می‏شود. بر اساس این حق، هرگاه موضوعات مورد بحث در شورای امنیت‏که منجر به صدور قطعنامه‏ای شود، با منافع یکی از پنج عضو دایم شورای امنیت تضاد داشته باشد، با رأی منفی خود آن قطعنامه را از اعتبار ساقط می‏کند ] واگذار کردند و بدین ترتیب سرنوشت جهان را به‏منافع خود پیوند زدند. در اعلامیه کنفرانس یالتا آمده است: «ما موافقت کرده‏ایم که باید کنفرانسی با شرکت ملل متحد در تاریخ پنجم آوریل ۱۹۴۵ در«سانفرانسیسکو» تشکیل شود تا منشور این سازمان را طبق روشهایی که در گفتگوهای‏دوستانهء ما در «دومبارتن اوکس» پیشنهاد شده، تهیّه کند.[- راهنمای سازمان ملل متحد، ص ۷ ]ز - کنفرانس سانفرانسیسکو: این کنفرانس، در پی دعوت نامه‏هایی که برای ملتهای درگیر جنگ با دولتهای‏محور ارسال شد، در شهر «سانفرانسیسکو» واقع در آمریکا، با حضور پنجاه کشور متحد،تشکیل شد. موضوعات مورد بحث، با توجه به توافقهای قبلی دولتهای متحد، بویژه قدرتهای بزرگ، درچهار محور تقسیم بندی شد و هر یک مورد مطالعهء یک کمیسیون جداگانه قرار گرفت. کمیسیون اوّل، به مقاصد عمومی سازمان، اصول و عضویت آن، دبیرخانه واصلاحات منشور پرداخت.کمیسیون دوم ،مامورمطالعهء اختیارات ومسوءلیتهای مجمع‏عمومی شد کمیسیون سوّم، شور دربارهء شورای امنیت را به عهدهء گرفت و کمیسیون چهارم،به مطالعه اساسنامهء دیوان بین المللی دادگستری پرداخت. سرانجام، نمایندگان پنجاه دولت شرکت کننده در کنفرانس، در تاریخ ۲۵ ژوئن‏۱۹۴۵، به اتفاق آرا، منشور ملل متحد را امضا کردند.

منشور سازمان ملل متحد فصل ششم (منشور): تصفیه مسالمت آمیز اختلافها اگر اختلافی بین دولتها در سطح جهان به وجود آید، بر طبق مادهء ۳۳ منشور،دولتها باید از طریق مذاکره، میانجیگری، سازش و داوری به حل و فصل اختلافها اقدام‏نمایند و از کاربرد زور پرهیز کنند. «۱- طرفین هر اختلاف، که ادامهء آن محتمل است حفظ صلح وامنیت بین المللی را به خطراندازد، باید قبل از هر چیز از طریق مذاکره، میانجیگری، سازش، داوری، رسیدگی قضایی وتوسل به مؤسّسات یا ترتیبات منطقه‏ای یا سایر وسایل مسالمت آمیز بنا به انتخاب خود، راه‏حل آن را جستجو نمایند. ۲- شورای امنیت در صورت اقتضا از طرفین اختلاف خواهد خواست که اختلافات خود را به‏وسایل مزبور تصفیه نمایند.[- منشور ملل متحد ] شورای امنیت به عنوان رکن مهم و اساسی سازمان ملل اختلافهای بین دولتها راکه ممکن است به نقض امنیت جهانی منجر شود، مورد بررسی قرار داده و توصیه‏های لازم‏را می‏کند: «شورای امنیت می‏تواند هر اختلاف یا وضعیتی را که ممکن است منجر به یک اصطکاک‏بین المللی گردد یا اختلافی ایجاد نماید - بدین منظور که تعیین نماید محتمل است ادامهءآن اختلاف یا وضعیت مزبور حفظ صلح و امنیت بین المللی را به خطر بیندازد - مورصفحۀ ۵۳رسیدگی قرار دهد.[- همان مدرک ] «۱- شورای امنیت می‏تواند در هر مرحله از اختلاف از آن گونه که در مادهء ۳۳ بدان اشاره‏شده است یا در هر وضعیت شبیه به آن، به روشها یا ترتیبهای تصفیهء مناسب توصیه نماید. ۲- شورای امنیت ملزم است روشهایی را که طرفین دعوی خود قبلاً برای تصفیهء اختلاف‏قبول کرده‏اند، مورد توجه قرار دهد.[- همان مدرک ] در تمام موارد و وضعیتهای مورد اختلاف، هر کشوری می‏تواند نظر شورای‏امنیت یا مجمع عمومی را به آنها جلب کند تا از بروز حالت تخاصم شدید بین طرفین‏اختلاف یا اقدام به جنگ جلوگیری شود. «۱- هر عضو ملل متحد می‏تواند توجه شورای امنیت یا مجمع عمومی را به هر اختلاف یاوضعیتی از آن گونه که در مادهء ۳۴ بدان اشاره شده است، جلب نماید. ۲- هر کشوری که عضو ملل متحد نیست می‏تواند توجه شورای امنیت یا مجمع عمومی رابه اختلافی که خود در آن طرف باشد جلب نماید، مشروط بر اینکه در مورد اختلاف مزبورقبلاً تعهدات مربوط به تصفیهء مسالمت آمیز مقرر در این منشور را قبول نماید.[- منشور ملل متحد ]فصل هفتم(منشور): اقدام در مورد تهدید علیه صلح فصل هفتم منشور که از مادهء ۳۹ تا ۵۱ می‏باشد از اهمیت قابل ملاحظه‏ای‏برخوردار است. در صورتی که دولتی تجاوز کند و با این اقدام، صلح و امنیت بین المللی رامورد تهدید قرار دهد، شورای امنیت که مسؤول اولیهء حفظ صلح و امنیت بین المللی است،با بررسی موضوع مزبور، راه حلهایی را - مرحله به مرحله - مطابق با منشور ملل متحد، درنظر می‏گیرد. شورای امنیت با تمسک به فصل هفتم منشور از زمان تأسیس تاکنون با موقعیتهای‏مختلف برخورد کرده که نمونهء بارز آن قطعنامه‏های صادر شدهء شورای امنیت در خصوصصفحۀ ۵۴اشغال کویت توسط عراق و جنگ نفت[- اشغال کویت از یازدهم مردادماه ۱۳۶۹ شروع شد به مدت هفت ماه طول کشید که سرانجام ائتلاف بین المللی به رهبری آمریکا طی یک جنگ چهل روزه، عراق را وادار به عقب نشینی کامل به مرزهای بین المللی دو کشور کرد. البته این شورا در موقعیتهای دیگر، به گونه‏ای متفاوت عمل کرد. به طور مثال، در جنگ ایران و عراق، جانب متجاوز را گرفت، در فاجعهء مظلومانه بوسنی و هرزه‏گوین، با اتخاد نکردن یک تصمیم قاطع، دست متجاوزان صرب را در کشتار مسلمانان باز گذاشت و در مورد اسرائیل (رژیم اشغالگر قدس) نیز با عدم پیگیری قطعنامه‏های خود، به عنوان مدافع و حامی آن رژیم قلمداد شده است ] می‏باشد. در مادهء ۳۹ آمده است: «شورای امنیت وجود هرگونه تهدید علیه صلح، نقض صلح، یا عمل تجاوز را احراز وتوصیه‏هایی خواهد نمود یا تصمیم خواهد گرفت که برای حفظ یا اعادهء صلح و امنیت بین‏المللی به چه اقداماتی بر طبق مواد ۴۱ و ۴۲ باید مبادرت شود.[- منشور ملل متحد ] شورای امنیت پس از توصیه‏های اولیه، نخستین اقدام بر ضد کشور متجاوز را که‏شامل اقدامات اقتصادی و سیاسی است به مرحلهء اجرا در می‏آورد. در این رابطه مادهء ۴۱منشور، مجموعه اقدامات مزبور را چنین توضیح می‏دهد: «ماده ۴۱- شورای امنیت می‏تواند تصمیم بگیرد که برای اجرای تصمیمات آن شورامبادرت‏به چه اقداماتی که متضمن استعمال نیروهای مسلح نباشد، لازم است و می‏تواند از اعضای‏ملل متحد بخواهد که به این اقدامات مبادرت ورزند. این اقدامات ممکن است شامل‏متوقف ساختن تمام یا قسمتی از روابط اقتصادی و ارتباطات راه آهن، دریایی، هوایی،پُستی، تلگرافی، رادیویی و سایر وسایل ارتباطی و قطع روابط سیاسی باشد.[- منشور ملل متحد ] شورای امنیت در صورت لزوم با به کار گیری نیروی نظامی دست به مقابلهءتهاجمی با تکیه بر اصل امنیت دسته جمعی[- اصل امنیت دسته جمعی بر این اساس استوار است که منافع کلیه دولتها در عرصه بین الملل ایجاب می‏کند که‏به صورت دسته جمعی در مقابل متجاوز ایستاده وامنیت را حفظ یا برقرار کند ] خواهد زد: «در صورتی که شورای امنیت تشخیص دهد که اقدامات پیش بینی شده در مادهء ۴۱ کافی نخواهد بود یا ثابتصفحۀ ۵۵شده که کافی نیست، می‏تواند به وسیلهء نیروهای هوایی، دریایی یا زمینی به اقداماتی که برای حفظ یا اعادهءصلح و امنیت بین المللی ضروری است، مبادرت کند. این اقدام ممکن است مشتمل بر تظاهرات و محاصرهءدریایی و سایر عملیات نیروهای هوایی، دریایی یا زمینی اعضای ملل متحد باشد.[- منشور ملل متحد ] تمامی دولتهای عضو سازمان ملل متعهد هستند که در صورت بروز چنین حالتی‏به درخواست شورای امنیت مبنی بر اعزام نیروی مسلح پاسخ مثبت داده، در عملیات اعادهءصلح شرکت کنند: «۱- کلیهء اعضای ملل متحد به منظور شرکت در حفظ صلح و امنیت بین المللی متعهدمی‏شوند که نیروهای مسلح، کمک و تسهیلات، از جمله حق عبور لازم برای حفظ صلح وامنیت بین المللی را بنا به درخواست شورای امنیت و بر طبق موافقتنامه یا موافقتنامه‏های‏خاص در اختیار آن شورا قرار دهند. ۲- موافقتنامه یا موافقتنامه‏های یاد شده فوق، تعداد و نوع نیروها، درجهء آمادگی و قرارگاه‏عمومی آنها و نحوهء تسهیلات و کمک‏هایی را که باید به عمل آید معین می‏نماید.[- همان مدرک. (این دو بند از مادهء ۴۳ منشور، بخوبی می‏تواند زمینهء انجام هرگونه اقدام نظامی در هر کجای جهان توسط اعضای اصلی شورای امنیت را فراهم کند) ] به موجب مادهء ۴۷ منشور ملل متحد، شورای امنیت جهت هماهنگی عملیات واقدامات، یک «ستاد نظامی» ایجاد خواهد کرد که زیر نظر آن شورا انجام وظیفه می‏کند: «۱- برای راهنمایی و کمک به شورای امنیت دربارهء کلیهء مسائل مربوط به نیازمندیهای‏نظامیِ شورای امنیت برای حفظ صلح و امنیت بین المللی و همچنین برای به کار بردن وفرماندهی نیروهای مسلحی که در اختیار شورا قرار داده شده است و تنظیم تسلیحات و خلع‏سلاح احتمالی، یک کمیتهء ستاد نظامی تأسیس می‏شود. ۲- کمیتهء ستاد نظامی مرکب خواهد بود از رؤسای ستاد اعضای دائم شورای امنیت یانمایندگان آنها. هرگاه حُسن اجرای وظایف کمیتهء ستاد نظامی شرکت عضوی از اعضای‏ملل متحد را که عضو دائمی نمی‏باشد ایجاب نماید، از آن عضو دعوت خواهد شد تانماینده‏ای از طرف خود برای شرکت در جلسات کمیته ستاد نظامی تعیین نماید. ۳- کمیته ستاد نظامی تحت نظر شورای امنیت مسؤول هدایت استراتژیکی نیروهایصفحۀ ۵۶مسلحی که در اختیار شورا قرار داده است، می‏باشد.[- منشور ملل متحد ] مطابق آخرین مادهء فصل هفتم، حق دفاع مشروع از هیچ دولتی قبل از اقدام‏شورای امنیت سلب نگشته واین حق هم مانع از انجام وظیفه شورا نخواهد بود: «در صورت وقوع حملهء مسلحانه علیه یک عضو ملل متحد، تا زمانی که شورای امنیت‏اقدامات لازم را برای حفظ صلح و امنیت بین المللی به عمل آورد هیچ یک از مقررات این‏منشور به حق ذاتی دفاع مشروع از خود، خواه به طور فردی یا دسته جمعی، لطمه‏ای واردنخواهد کرد. اعضا باید اقداماتی را که در اِعمال حق دفاع مشروع از خود به عمل می‏آورند فوراً به شورای‏امنیت گزارش دهند. این اقدامات به هیچ وجه به اختیارات و وظایفی که شورای امنیت برطبق این منشور دارد و به موجب آن برای حفظ و اعادهء صلح وامنیت بین المللی در هرموقع که ضروری تشخیص دهد اقدام لازم به عمل خواهد آورد تأثیری نخواهد داشت.[- منشور ملل متحد ]

ارکان سازمان ملل متّحد مجمع عمومی شورای امنیت شورای اقتصادی و اجتماعی شورای قیمومت دیوان بین المللی دادگستری دبیرخانه الف - وظایف و اختیارات: «مجمع عمومی می‏تواند هر مسأله یا امری را که در حدود این منشور و یا مربوط به‏اختیارات‏و وظایف هر یک از ارکان مقرر در این منشور باشد مورد بحث قرار دهد و جز در موردمذکور در مادهء دوازده، ممکن است به اعضای سازمان ملل متحد یا به شورای امنیت و یا به‏هر دو دربارهء هر یک از این مسائل و امور توصیه‏هایی بنماید.[- منشور ملل متحد ] بر اساس ماده دوازده منشور تا زمانی که شورای امنیت در مورد هر اختلاف یاوضعیتی در حال انجام وظیفه است، مجمع عمومی - مگر به تقاضای شورا - در مورد آن‏اختلاف یا وضعیت هیچ گونه توصیه‏ای نخواهد کرد. بنا بر قطعنامه اتحاد برای صلح، چنانچه شورای امنیت به علت وتوی یکی از اعضای‏دایمی خود، نتواند در مورد خطری که صلح جهانی را تهدید می‏کند، تصمیم بگیرد، مجمع‏عمومی می‏تواند فوری به آن موضوع رسیدگی کرده، به جای آن تصمیم گیرد. سایر وظایف و اختیارات مجمع عمومی عبارتند از: تصویب بودجهء سالانهء سازمان وتعیین سهمیّه هر یک از اعضاء به خاطر تأمین هزینه‏های سازمان، انتخاب اعضای غیر دایمی‏شورای امنیت و شورای قیمومت، انتخاب کلیهء اعضای شورای اقتصادی و اجتماعی وقضات دیوان بین المللی دادگستری، انتخاب دبیر کل طبق توصیه شورای امنیت، انتخاب‏اعضا و مأموران بعضی از مؤسسات و سازمانهای وابسته به سازمان ملل متحد، تغییر وتجدید نظر در منشور با نظر موافق شورای امنیت و تأسیس مؤسساتی که برای پیشرفتصفحۀ ۶۱وظایف سازمان لازم است[- حقوق بین الملل عمومی، محمد رضا ضیایی بیگدلی، ص ۱۵۵ ]ب - تشکیلات: مجمع عمومی، رئیس و نوّاب رئیس را در اجلاسیه خود انتخاب و آیین کار خودرا نیز تعیین می‏کند. مجمع در هر اجلاس، بیشتر موضوعات دستور کار خود را میان هفت‏کمیتهء اصلی تقسیم می‏کند. هر کشور عضو می‏تواند در هر یک از کمیته‏های اصلی نماینده‏داشته باشد. این کمیته‏ها که توصیه‏هایی را برای تصویب در جلسه‏های عمومی مجمع تنظیم‏می‏کنند، عبارتند از: ۱- کمیته ویژهء سیاسی (برای برخی از مسائل سیاسی). ۲- کمیته اوّل (مسائل سیاسی و امنیتی از جمله تعدیل تسلیحات). ۳- کمیته دوم (مسائل اقتصادی ومالی). ۴- کمیته سوم (موضوعات اجتماعی، انسانی و فرهنگی). ۵- کمیته چهارم (موضوعات مربوط به قیمومت از جمله سرزمینهای غیر خود مختار). ۶- کمیته پنجم (امور اداری و بودجه‏ای). ۷- کمیته ششم (امور حقوقی). مجمع عمومی دارای دو کمیته ثابت نیز می‏باشد. یکی از اینها کمیته مشورتی اموراداری و بودجه‏ای و دیگری کمیته سهمیه هاست که دربارهء میزان سهمیه پرداختی کشورهای‏عضو سازمان ملل متحد به مجمع عمومی تصمیم گیری می‏کند[- شناسنامه سازمانهای بین المللی، سازمان ملل متحد، وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، ص ۲۷-۲۸ ]صفحۀ ۶۲الف - وظایف و اختیارات: اعضای سازمان ملل - به موجب منشور ملل متحد - وظیفهء اصلی حفظ صلح وامنیت بین المللی را طبق اصول و مقاصد سازمان ملل متحد، به عهدهء شورای امنیت‏گذاشته‏اند. بنابراین، مسؤولیت اولیهء شورا، حفظ صلح و امنیت بین المللی است که ازراههای توصیه حل مسالمت آمیز اختلافها یا توسل به زور برای اعاده صلح در صورت لزوم‏اِعمال می‏شود. شورای امنیت و مجمع عمومی وظایف و اختیارات مشترکی دارند که عبارتند از:پذیرش عضو جدید، اخراج و تعلیق اعضای متخلّف، تعیین دبیر کل، انتخاب قضات دیوان‏بین المللی دادگستری، تجدید نظر در منشور، اختیار تشکیل مؤسسات فرعی، ادارهء مناطق‏سوق الجیشی در سرزمینهای تحت قیمومت ملل متحد. ب - حق وتو: تصمیمها در شورای امنیت با دو شیوهء رای گیری انجام می‏شود: ۱- در موارد دعوت شورا، دستور جلسه، معرفی کشورهای عضو به شورا و انتخاب‏قضات دیوان بین المللی دادگستری، رأی گیری با اکثریت نُه رأی در مقابل پانزده رأی گرفته‏می‏شود. ۲- در سایر موارد، شورای امنیت با اکثریت نه رأی نسبت به پانزده رأی تصمیم‏می‏گیرد، مشروط به اینکه پنج رأی اعضای دایمی شورا در موقع تصمیم مثبت باشدصفحۀ ۶۳ج - دلیل حق وتو از دیدگاه کشورهای قدرتمند: کشورهای بزرگ استدلال می‏کنند که سنگینی مسؤولیت حفظ صلح و امنیت‏بین‏المللی به دوش آنهاست. آنها هستند که اگر خطری جهان را تهدید کند، باید پا در میان‏گذارند و مانع بروز جنگ جهانی دیگر شوند و اگر چنین جنگی در گرفت، به وسائل گوناگون‏شعله آن را خاموش سازند. پس اگر آنها چنین امتیازی نداشته باشند، ممکن است شورای‏امنیت تصمیمی بگیرد که با مصالح کشورهایی که نقش اساسی در حفظ صلح جهانی بر عهده‏دارند مغایر باشد[- حقوق بین الملل عمومی، ص ۱۵۷ ]د - تعدیل حق وتو: قطعنامهء اتحاد برای صلح به عنوان یک تعدیل در حق وتو شناخته شده است. این‏قطعنامه که در سال ۱۹۵۰ به درخواست آمریکا، در کشاکش جنگ سرد بین آمریکا و شوروی‏و استفادهء طرفین از حق وتو در موارد زیاد، در مجمع عمومی طرح و تصویب شد، اقدام برای‏حفظ صلح جهانی را در هنگام عدم توافق اعضای دایمی به مجمع عمومی واگذار می‏کند. «هرگاه شورای امنیت به علت عدم توافق بین پنج عضو دائمی شورا، در اجرای مسؤولیت‏خود، در حفظ صلح و امنیت بین المللی و همچنین در تهدید علیه صلح و یا برهم زدن صلح‏و اقدام به تجاوز موفق نشود، مجمع عمومی به منظور تصویب توصیه‏های لازم به اعضای‏سازمان برای اقدامات دسته جمعی مسأله رافوراًمورد شوروبحث قرار می دهد.این اقدامات‏درمواردی که مسالهء نقض صلح و اقدام به تجاوز پیش آمده باشد، می‏تواند در صورت لزوم‏شامل به کار بردن قوای نظامی به منظور برقراری صلح و امنیت بین المللی نیز بشود.[- شناسنامه سازمانهای بین المللی، ص ۳۱ ]صفحۀ ۶۴الف - وظایف و اختیارات: عمده ترین وظایف شورا عبارتند از: ۱- انجام مطالعات و گزارشها و توصیه‏هایی در مورد همکاریهای اقتصادی،اجتماعی، فرهنگی، آموزشی و بهداشتی بین المللی. ۲- انجام مطالعات و توصیه‏هایی به منظور تشویق احترام واقعی به حقوق بشر وآزادیهای اساسی برای همه. ۳- ارتباط و هماهنگ کردن مؤسسات تخصصی وابسته به سازمان ملل متحد[- منشور ملل متحد ]ب - رأی گیری و تشکیلات: رأی گیری در شورای اقتصادی و اجتماعی با اکثریت ساده صورت می‏گیرد و هرعضو یک رأی دارد. این شورا دارای کمیسیونهای متعددی است که عبارتند از: کمیسیون‏آمار، کمیسیون جمعیت، کمیسیون توسعهء اجتماعی، کمیسیون حقوق بشر، کمیسیون مقام‏زن، کمیسیون مواد مخدر، و پنج کمیسیون اقتصادی منطقه‏ای. الف - اعضای شورای قیمومت: اعضای شورای قیمومت سه دسته هستند: ۱- اعضای دایمی شورای امنیت. ۲- کشورهای اداره کنندهء سرزمینهای تحت قیمومت. ۳- اعضایی که توسط مجمع عمومی برای مدت سه سال انتخاب می‏شوند. در سالهای اول تشکیل سازمان ملل متحد، یازده سرزمین تحت قیمومت بین المللی‏قرار داشت. اکنون فقط دو سرزمین «گینهء نو» تحت اداره استرالیا و جزایر «پاسیعیک» تحت‏ادارهء آمریکا قرار دارند و بقیه به استقلال رسیده‏اند. الف - ترکیب دیوان: دیوان بین المللی دادگستری، هیأتی مرکب از پانزده قاضی یا حقوقدان مستقل‏است که نباید دارای تابعیت مشابهی باشند. این اعضا از میان اشخاصی انتخاب می‏شوند که‏در کشور خود از اعتبار معنوی قابل ملاحظه‏ای برخوردار باشند و دارای مشاغل مهم قضایی‏و یا حقوقدانان و متخصصین حقوق بین الملل باشند. قضات دیوان برای مدت نه سال انتخاب می‏شوند و پس از سپری شدن دوره، دوباره‏قابل انتخاب می‏باشند. تغییر قضات دیوان بطور کامل در پایان هر نه سال امکان دارد به دوام صفحۀ ۶۶ب - صلاحیت دیوان: صلاحیت دیوان شامل رسیدگی به کلیه دعواهایی است که طرفین واجد شرایطبه آن رجوع می‏کنند. کشورها، افراد و سازمانهای بین المللی می‏توانند برای حل اختلاف به‏دیوان مراجعه کنند. منشور ملل متحد تصریح کرده است که اعضای سازمان می‏توانند به‏دیوان مراجعه کنند و الزام به آن نیست و برای حل اختلافها می‏توانند به سایر دادگاههامراجعه کنند. الف - وظایف دبیر کل: ۱- وظایف و اختیارات اداری: انجام وظیفه به عنوان عالیترین مقام اداری سازمان‏ملل و بالاترین مقام مسؤول در سلسله مراتب اداری دبیرخانه. ۲- وظایف و اختیارات سیاسی: متوجه ساختن شورای امنیت و مجمع عمومی درمواقعی که به عقیدهء وی صلح و امنیت بین المللی در خطر است، دعوت به تشکیل شورای‏امنیت در مواقع لزوم، حق حضور در جلسه‏های ارکان سازمان ملل و دادن اعلامیه‏های‏شفاهی و کتبی به آنها. ۳- وظایف اطلاعاتی: ثبت و انتشار قراردادهای بین المللی، تسلیم گزارش سالانه ازاقدامها و فعالیتهای سازمان به مجمع عمومی عادی[- حقوق بین الملل عمومی، ص ۱۶۰ ]

سازمان ملل متحدمقررات داخلی منشور ملل متحد، به عنوان اساسنامه سازمان ملل متحد، از یکسو ارکان وتشکیلات این نهاد بین المللی را تعیین کرده و از سوی دیگر، آیین کار و شیوهء عمل سازمان وهر یک از ارکان را مشخص می‏کند. بخشی از مقررات داخلی در بررسی تشکیلات سازمان ملل متح[ - درس ششم (سازمان ملل متحد (۳): ارکان ]شیوهء عضویت کشورها پنجاه کشور مؤسس سازمان ملل متحد با تصویب و امضای منشور، جزو اعضای‏صفحۀ ۷۰اوّلیه آن می‏باشند. بر اساس مادهء چهار از فصل دوّم منشور، عضویت این سازمان بین المللی‏برای تمامی کشورهایی که تعهدات مندرج در منشور را بپذیرند، مجاز است. «سایر کشورهای شیفتهء صلح (به جز اعضای مؤسس) که تعهدات مندرج در این منشور رابپذیرند و به نظر و تشخیص سازمان قادر و مایل به اجرای آن باشند، می‏توانند به عضویت‏ملل متحد در آیند.[- منشور ملل متحد ] مراحل عضویت یک کشور در سازمان ملل متحد عبارت است از: ۱- درخواست رسمی کشور از شورای امنیت جهت عضویت در سازمان ملل متحد. ۲- توصیهء شورای امنیت به مجمع عمومی در خصوص پذیرش عضویت کشور متقاضی. ۳- تصویب مجمع عمومی با اکثریت آرا. «قبول هر کشوری که واجد شرایط مذکور (مندرج در بند فوق الذکر) باشد، به عضویت ملل‏متحد منوط به تصمیمی است که مجمع عمومی بنابر توصیهء شورای امنیت اتخاذمی‏نماید.[- منشورملل ]چگونگی خروج، اخراج و تعلیق عضویت کشورها منشور سازمان در مورد خروج کشوری از سازمان ملل متحد، هیچ گونه پیش بینی لازم رانکرده و تاکنون که حدود پنجاه سال از تأسیس آن می‏گذرد هیچ کشوری از آن خارج نشده است. تعلیق عضویت یا اخراج کشوری از سازمان‏متحد ملل بنا به توصیهء شورای امنیت وتصویب مجمع عمومی انجام می‏شود. «هر عضو ملل متحد که از طرف شورای امنیت علیه آن اقدام احتیاطی یا قهری به عمل‏آمده است، ممکن است به وسیلهء مجمع عمومی و بنا بر توصیهء شورای امنیت از اِعمالصفحۀ ۷۱حقوق و مزایای عضویت معلّق گردد. اِعمال حقوق و مزایای مزبور ممکن است به وسیلهءشورای امنیت مجدداً برقرار شود.[- همان مدرک ] اگر کشوری در زیر پا گذاشتن اصول و مفاد منشور ملل اصرار ورزد، ممکن است‏توسط مجمع از سازمان ملل متحد اخراج شود. «هر عضو ملل متحد که در تخطی از اصول مندرج در این منشور اصرار ورزد ممکن است‏به‏وسیله مجمع عمومی بنابر توصیهء شورای امنیت از سازمان اخراج گردد.[- همان مدرک ]عضو نبودن کشورهای بی‏طرف و سایر کشورها چگونگی ارتباط ارکان سازمان ملل متحد اجلاسیه‏های سازمان ملل متحد ضمیمهء منشور صفحۀ ۷۵اصلاح منشور ملل متحد مادهء ۱۰۸ منشور چگونگی اصلاحات در منشور را چنین بیان کرده است: «اصلاحاتی که در این منشور به عمل می‏آید زمانی برای تمام اعضای ملل متحدلازم الاجرا خواهد شد که به موجب رأی دو سوّم اعضای مجمع عمومی موردقبول قرار گیرد و توسط دو سوم اعضای ملل متحد که شامل کلیهء اعضای دائم‏شورای امنیت باشد بر طبق قوانین اساسی آنها به تصویب رسیده باشد.[- منشور ملل متّحد ] بنابراین، در اصلاح ماده یا مواردی از منشور مراحل زیر لازم الاجرا است: ۱- رأی دو سوم مجمع عمومی به این اصلاحیه. ۲- رأی هر پنج عضو دایم شورای امنیت به آن. ۳- تصویب مراجع قانونی کشورهای رأی دهنده. تاکنون مواد ۲۳، ۲۷ و ۱۰۹ در خصوص تعداد اعضای غیر دایم شورای امنیت اصلاح‏شده است. بر اساس این اصلاحیه در سال ۱۹۶۵ تعداد اعضای غیر دایم از شش کشور به ده‏کشور افزایش یافت[- ارزیابی تحول دیپلماسی در قرن بیستم، محمد رضا البرزی، ص ۹۰، نشر سفیر، تهران، ۱۳۶۸ ]

سازمانهای تخصصی وابسته به سازمان ملل متحد مؤسسات وابسته به مجمع عمومی‏ مؤسسات وابسته به شورای امنیت مؤسسات وابسته به شورای اقتصادی و اجتماعی الف - کمیساریای عالی ملل متحد برای پناهندگان: مجمع عمومی سازمان ملل در سال ۱۹۴۹، ضمن تصویب قطعنامه‏ای تصمیم‏گرفت. به منظور حمایت از پناهندگان و کمک به آنها سازمانی تحت عنوان کمیساریای عالی‏ملل متحد برای پناهندگان ایجاد کند. وظایف کمیساریای عالی ملل متحد برای پناهندگان، تأمین حمایت بین المللی برای‏پناهندگان و کمک به آنها می‏باشد. آن عده از پناهندگان می‏توانند از کمک این مؤسسه استفاده‏کنند که به خاطر ترس از تعقیب به سبب عقیده، نژاد و ملیت از کشور متبوع خود خارج شده‏و مایل به برگشتن به وطن خود نمی‏باشند. مقر کمیساریای عالی پناهندگان در ژنو است. کمیسر عالی از طرف دبیرکل ملل متحدانتخاب و توسط مجمع عمومی سازمان ملل متحد به این سمت منصوب می‏شود. ب - صندوق کودکان ملل متحد (یونیسف) fesinU صندوق کودکان ملل متحد، در تاریخ یازده دسامبر ۱۹۴۶، با اکثریت آرای مجمع‏عمومی به وجود آمد تا به کودکانی که قربانی پیامدهای جنگ جهانی دوم بودند، کمک فوری‏برساند. وظایف این سازمان، از جهت رسیدگی به کودکان ناشی از جنگ در سال ۱۹۵۰، پایان‏پذیرفت، امّا مجمع عمومی، وظیفهء آن را کمک به کودکان جهان سوم قرار داد. مجمع عمومی، تشکیلات یونیسف را برای یک دورهء آزمایشی سه ساله که از سالصفحۀ ۷۹الف - نیروهای پاسدار صلح سازمان ملل متحد: الف - صندوق بین المللی پول FMI : مواد موافقتنامه‏ای که در ۲۷ دسامبر ۱۹۴۵ در کنفرانس مالی و پولی ملل متحدتهیه شده بود، توسط ۲۲ کشور که هشتاد درصد سهم کل بودجهء صندوق را دارا بودند، به‏امضا رسید. اولین اجلاس هیأت مدیره صندوق بین المللی پول در تاریخ هشتم مارس ۱۹۴۶در ساوانا واقع در آمریکا، در هجدهم دسامبر ۱۹۴۶ صندوق تشکیل شد. بانک بین المللی ترمیم و توسعه، معروف به بانک جهانی، نیز همزمان با صندوق بین‏المللی پول در کنفرانس مالی و پولی سازمان ملل متحد پایه گذاری شد و از ۲۵ ژوئن ۱۹۴۶شروع به کار کرد. بانک جهانی و صندوق بین المللی پول دارای هدف مشترک امّا وظایف‏متفاوت هستند. صندوق بین المللی پول عهده‏دار وضع مقررات پولی بین المللی وجلوگیری از بحرانهای پولی ملّی یا جهانی است، در حالی که بانک جهانی به توسعه اقتصادی‏کشورها توجه دارد[- سازمانهای بین المللی، ابوالقاسم منصفی، ص ۳۰۷-۳۱۰، انتشارات دانشکده علوم ارتباطات اجتماعی، ۱۳۵۸ ] اهداف صندوق مزبور به شرح زیر است: ۱- گسترش همکاریهای پولی بین المللی از طریق مشورت و تشریک مساعی. ۲- تسهیل در امر توسعه و رشد موزون تجارت بین المللی و در نتیجه کمک به توسعه‏و حفظ درآمد حقیقی و بالا بردن سطح اشتغال. ۳- ارتقای ثبات نرخ مبادلات ارزی. ۴- کمک به ایجاد سیستم پرداختهای چند جانبه و رفع محدودیتهای مبادلات ارزی. ۵- کمک به اعضا از طریق فراهم کردن موقت منابع مالی به منظور اصلاح سوء تنظیم‏تراز پرداختهای آنان. هر کشور عضو یک سهم تعیین شده دارد که نشان دهندهء مشارکت و قدرت نفوذ رأی‏آن کشور در تصمیم گیری امور صندوق می‏باشد. همچنین کشور سهامدار به مقداصفحۀ ۸۲ب - سازمان خواربار و کشاورزی (فائو) OAF : تاریخچهء سازمان خواربار و کشاورزی را باید در منشور آتلانتیک یافت. منشورمذبور اظهار نظر کرده بود که همه مردم در همه سرزمینها، فارغ از نیازمندیها، بتوانند زندگی‏کنند. سازمان خواربار و کشاورزی در تاریخ شانزدهم اکتبر ۱۹۴۵ که اساسنامه آن در کبک‏کانادا به امضا رسید، تاسیس شد. اهداف سازمان خدمت به گسترش اقتصاد جهان از طریق: بهبود و کفایت تولیدات وتوزیع محصولات کشاورزی، بالابردن سطح تغذیه و سطح زندگی، تأمین بهبود و کارآیی درتولید و توزیع کلیه فرآورده‏های غذایی و کشاورزی، و نیز بهتر ساختن وضع زندگی ساکنان‏روستاها و کمک به گسترش اقتصاد جهانی می‏باشد. سازمان خواربار و کشاورزی جهانی برای رسیدن به اهداف یاد شده اطلاعات‏مربوط به تغذیه، توسعهء منابع آب و خاک هر کشور را ترویج کرده، دانستنیهای مربوط به‏مبادله و گسترش تحقیقات علمی و تکنولوژی در کشاورزی، بهبود آموزش و اداره امورمربوط به تغذیه، مسائل خواربار و اشاعهء معلومات عمومی در زمینه تغذیه و کشاورزی راجمع آوری می‏کند و در اختیار دولتها قرار می‏دهد. این سازمان دارای شورا، کنفرانس عمومی و مدیر کل است که از جانب مجمع‏عمومی انتخاب می‏شوند. کنفرانس مرکب از ۳۴ کشور عضو است که هر دو سال یکبارتشکیل جلسه می‏دهد تا خط مشی و بودجه و برنامهء جهانی سازمان را تصویب کند. صفحۀ ۸۳ج - سازمان تربیتی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) OCSENU : این سازمان، در چهارم نوامبر سال ۱۹۴۶ در پایان جنگ جهانی دوم، هنگامی که‏تعداد کافی از دولتها اساسنامهء آن را امضا کردند به وجود آمد. در آن زمان فقط بیست دولت‏عضویت آن را داشتند و امروزه ۱۳۶ دولت عضو این سازمان می‏باشند. هدف این سازمان کمک به صلح و امنیت در جهان از طریق توسعهء همکاری میان‏ملتها از راه تعلیم و تربیت، علوم و فرهنگ به منظور احترام عام برای عدالت، حکومت قانون‏و حقوق بشر و آزادیهای اساسی است که برای مردم جهان بدون تبعیض از جهت نژاد،جنس، زبان و یا مذهب به موجب منشور ملل متحد تأیید شده است. تشکیلات این سازمان به قرار زیر است: ۱- کنفرانس عمومی: کنفرانس عمومی که مرکب از نمایندگان کشورهای عضو است،هر سال یک بار، برای تعیین خط مشی و برنامه سازمان، تشکیل جلسه می‏دهد. ۲- هیأت اجرایی: هیأت اجرایی مرکب از چهل عضو است که آنها را کنفرانس‏عمومی انتخاب می‏کند. حداقل سالی دوبار تشکیل جلسه داده و مسؤول اجرای برنامه‏های‏مصوب کنفرانس است. ۳- دبیرخانه: دبیرخانه مرکب از مدیرکل و هیأت کارمندان بین الملل و مسؤول‏اجرای برنامه‏های یونسکو می‏باشد. یونسکو دو برنامه و فعالیت عمده را در سطح کشورهای عضو عمل می‏کند: ۱- فعالیتهای دایم که برای کلیه کشورهای عضو قابل توجه است از قبیل: مبادلهءاطلاعات و مدارک، کمک به سازمانهای غیر دولتی بین المللی و تهیه میثاقهای بین‏المللی. ۲- حل مشکلات بخصوص کشورهای عضو، که در شش زمینهء عمده اجرا می‏شود:آموزش و پرورش، علوم طبیعی، علوم اجتماعی و انسانی، فرهنگ، ارتباط جمعی و مبادلات‏بین المللی. همچنین یونسکو با اعزام کارشناسان خود، اطلاعاتی در زمینه ترویج و نوسازی،تربیت دانشمندان و مهندسان، تسهیلات آموزشی در کلیه سطوح، تربیت معلم، بهبوصفحۀ ۸۴د - سازمان بین المللی هواپیمایی کشوری (ایکائو) OACI : قرار داد مربوط به تأسیس سازمان بین المللی هواپیمایی کشوری در هفتم دسامبر۱۹۴۴ در شیکاگو امضا شد و بعد از تصویب ۲۶ کشور در سال ۱۹۴۷ سازمان مزبور رسمیت‏پیدا کرد. وظایف سازمان - بر اساس اصل ۴۴ قرار داد ۱۹۴۴ - توسعهء اصول و روشهای‏هوانوردی بین المللی و سرعت بخشیدن به توسعهء حمل و نقل هوایی با توجه به ایمنی پروازو رشد هواپیمایی کشوری در سطح جهانی تنظیم شده است. هـ - سایر مؤسسات: سازمانهای متعددی در راستای اهداف سازمان ملل متحد فعالیت می‏کنند که تنهاعنوانهای آنها ذکر می‏شود: ۱- بانک بین اللمللی ترمیم و توسعه (بانک جهانی) ۲- انجمن بین المللی توسعه ۳-بنگاه مالی بین المللی ۴- موافقتنامهء عمومی تعرفه‏های گمرکی و تجارت (گات) ۵- اتحادیه‏پستی جهانی ۶- اتحادیه بین المللی مخابرات ۷- سازمان هواشناسی جهانی ۸- سازمان بین‏المللی کار ۹- سازمان بهداشت جهانی ۱۰- سازمان مشورتی دریانوردی بین الدول ۱۱-صندوق بین المللی توسعه کشاورزی ۱۲- آژانس بین المللی انرژی اتمی.