سازمانهای امنیتی
سازمان سیا:
آمریکا در طول جنگ
جهانی دوم دریافت که برای پیشبرد منافع خارجی اش، به سازمانی که برای
گردآوری اطلاعات خارجی بپردازد، نیاز دارد.براین اساس «ادارهء خدمات
استراتژیک معروف به S.S.O [.۱-THEOFFICEOFSTRATEGICSERVICE ]
در زمان تصدی ریاستجمهوری «فرانکلین روزولت» تأسیس شد. بعد از جنگ جهانی
دوم، با نقش جدیدی کهآمریکا در روابط بینالملل یافته بود، ضرورت بسط و
گسترش ادارهء خدمات استراتژیکاحساس میشد. بنابراین، در اواخر سال ۱۹۴۷
میلادی (۱۳۲۶ هـ . ش .) به دستور«هاری ترومن»، S.S.O منحل و به جای آن
«گروه کارآگاهی مرکزی[.۲-CENTRALINTELLIGENTGROUP ] و سپس «آژانسصفحۀ ۱۴۲تحقیقات مرکزی (A.I.C) [.۱-CENTRALINTELEGENCEAGENCY ]» بهوجود آمد[ - سازمانی جاسوسی دنیا ، احمد ساجدی ، ص ۷۳ - ۹۳ ، محراب قلم ، ۱۳۷۱ ].
سازمان سیا (A.I.C) دارای چهار بخشِ علوم و تکنولوژی، اطلاعات، نقشهها
وطرحها و بخش لجستیک است، که به ترتیب به گردآوری اطلاعات در زمینه‌های
علومتسلیحات هستهای، جمعآوری اطلاعات غیرنظامی و ارزیابی آن، تهیّه نقشه
و طرحبراساس اطلاعات به دست آمده و تأمین وسایط نقلیه و برقراری ارتباط
بین سایر بخشهامیپردازند. این بخشها در چارچوب سه واحد مستقل جمعآوری
اطلاعات خارجی،عملیات ضد جاسوسی و ضد اطلاعاتی و واحد مداخله مخفی در
کشورهای خارجیفعالیت میکنند. این فعالیتها توسط پنجاههزا[
- کارمندان A.I.Cبه دو دستهء سفید و سیاه تقسیم میشوند . کارمندان سفید
به کارهای اداری و کارمندان سیاه بهاعمال جاسوسی میپردازند ] کارمند و جاسوس داخلی و خارجیانجام میشود. بودجهء این سازمان سرّی است، امّا طبق برآوردهای به عمل آمده، رقم آنرا تا ۲۵٪[ - در سال ۱۹۶۱ میلادی (۱۳۴۰ هـ . ش .) بودجهء A.I.Cچهار برابر بودجهء وزارت امور خارجهء آمریکا بود ]کل
بودجهء آمریکا تخمین زدهاند.
سازمان سیا (A.I.C) مطابق اظهارات «آلن دالس» رئیس اسبق این سازمان، به
ایندلیل به وجود آمد که اطّلاعات لازم را در مواقعی که ریاست جمهوری
آمریکا درصدداتّخاذ تصمیمات مهم و استراتژیک است، در اختیار وی قرار دهد.
براین اساس، سازمانسیا کمک مؤثری در تصمیمگیری رؤسای جمهوری آمریکا بوده
است. به عنوان مثال،کشف استقرار موشکهای هستهای شوروی (سابق) در خاک کوبا،
که بهوسیلهء A.I.C انجام گرفت، رئیس جمهور «کندی» را بر آن داشت،
شوروی (سابق) را تهدید به اقدامهستهای کند. این تهدید موجب شد که شوروی
(سابق) موشکهای هستهای خود را ازکوبا برچیند.
در نتیجه آمریکا و شوروی (سابق) از خطر یک جنگ هستهای نجات یافتند، زیرا
درصورت امتناع شوروی (سابق) احتمال وقوع یک جنگ هستهای حتمی بود[ - اسرار سازمان سیا ، آندر یوتولی ، ترجمهء حسین لعل ، ص ۴۳ - ۴۴ ، انتشارات علمی ، ۱۳۴۶ ]صفحۀ ۱۴۳در
برخی از موارد، A.I.C اطلاعاتِ به دستآمده را در اختیار متحدین خود
قرارمیدهد و آنان را در جهت اتّخاذ تصمیمات استراتژیک در جهت حفظ منافع
ملّی آنها،یاری میکند. نمونهای از اینگونه اقدامات را میتوان در جنگ
آرژانتین و انگلیس دید.هنگامی که دو کشور مذکور بر سر جزایر «مالویناس یا
فالکلند» در جنگ بودند، سازمان A.I.C به کمک مأمورانش در سفارتخانهء
آمریکا در بوئنوس آیرس (پایتخت آرژانتین)،به علایم رمز و مکالمات سرّی سران
ارتش آرژانتین دست یافت و آن اطلاعات را در اختیارانگلستان قرار داد. این
امر منجر به حملات مؤثر قوای انگلیس بر ارتش آرژانتین شد[ - سازمانهای جاسوسی دنیا ، ساجدی ، ص ۸۳ - ۸۴ ]
کا . گ . ب :
KOMITETGOUDGRSTVENNOYBEZOPASHOSTI.K.G.B : با انقلاب کمونیستی اکتبر ۱۹۱۷ میلادی (آبان ۱۲۹۶ هـ . ش .)روسیه، سازمان امنیتی جدیدی، مطابق با شرایط تازهء کشور تشکیل شد. این سازمان وسایر سازمانهای امنیّتی که بعدها به وجود آمدند، تغییرات زیادی از نظر تشکیلات،اعضا و وظایف پیدا کردند. سرانجام در ۱۳ مارس ۱۹۵۴ میلادی(۲۲ اسفند ۱۳۳۲ هـ . ش .) از ترکیب سازمان امنیّت و پلیس سیاسیِ کشو[ - تا این زمان ، پلیس سیاسی فقط مأمور سرکوب مخالفان داخلی بود ]، کمیتهء امنیّتکشور یا «کا . گ . ب» پدید آمد که دارای وظایفی چون اجرای عملیات پنهانی در خارج ازکشور و مراقبت و تعقیب مخالفان داخلی بود. جمعآوری اطّلاعات استراتژیکی، تاکتیکی وفنی توسط ادارهء کل اطلاعات ستاد کل ارتش شوروی (سابق) معروف به "U.R.G" انجاممیشد؛ این ادارهء کل، علیرغم اینکه هیچگونه وابستگی اداری به B.G.K نداشت، ولیبشدت تحت تسّلط B.G.K بود، زیرا رهبری U.R. توسط B.G.K منصوب میشد و U.R. بدون اجازه B.G.K نمیتوانست هیچ کارمندی را استخدام نماید. علاوه بر آن،هرگونه عملیات خارجی آن توسط B.G.K هدایت و رهبری میشد[ - کا . گ . ب ، جان بارون ، سیاوش میرزابیگی ، ص ۴۸۵ - ۴۹۵ ، انتشارات توس ، ۱۳۶۵ ] کا . گ . ب دارای نُه ادارهء کل و ادارات مربوط به آن بود. ادارات کل به وظایفجاسوسی در خارج از کشور، مقابله با عملیات جاسوسی خارجیهای مقیم کشورصفحۀ ۱۴۴برقراری امنیّت ارتش، مبارزه ایدئولوژیکی با مخالفان داخلی، تعقیب و مراقبتناراضیان و جاسوسان، کشف رمز، حفاظت از شخصیتهای حزبی و نفوذ در نمایندگیهایخارجی مستقر در خاک شوروی (سابق) میپرداختند. ادارهء کل یکم که از مهمترینادارات کا.گ.ب. بود، خود برای انجام جاسوسی در خارج از کشور به ادارات کوچکتریکه وظایف استتار جاسوسان خودی، جاسوسی علمی و صنعتی، مقابله با جاسوسیعلیه شوروی (سابق)، بررسی اطّلاعات وارده و جمعآوری اطلاعاتِ خارجی راعهدهدار بودند، تقسیم میشد[ - کا. گ. ب. در ایران، ولادیمیر کوزیچکین، ترجمهءاسماعیل زند و حسینابوترابیان، ص ۳۱۵ - ۴۰۰،انتشارات اطلاعات، ۱۳۷۰ ] فعالیت کا . گ . ب . در ایران قابل توجه است[ - مأموران کا . گ . ب تحت پوشش مأمورین سیاسی در سفارتخانهء شوروی (سابق) در ایران فعالیت جاسوسی میکردند ] مأموران این سازمان در ایران، پس ازبررسی وقایع و اوضاع متشنّج سال ۱۳۵۶ هـ . ش . ، به این نتیجه رسیدند که شوروی(سابق) نباید نسبت به آنچه رژیم شاه را تهدید میکند، بیتفاوت بماند. مسکو براساساین ارزیابی، مأمور ویژه‌ای را به عراق فرستاد تا امام خمینی(ره) را از پشتیبانی دولتشوروی (سابق) وی از مطلع نماید. در پی مخالفت امام، مأموران کا . گ . ب . کوشیدنداز موضع دولت جدید انقلابی ایران در قبال شوروی (سابق) آگاه شوند. براین اساس،ضمن برقراری تماس با کادر رهبری سازمان فداییان خلق ایران! آنان را به تخریب یکیاز مراکز مهمّ به جا مانده از ساواک در اطراف سفارت شوروی (سابق) در ایران تشویقکردند. علیرغم قول اوّلیهء فدائیان خلق! این کار به علت مخالفت مقامات دولت جدیدایران انجام نشد. کا . گ . ب ، در پی مخالفت امام و مقامات دولت جدید ایران باخواستههای مستقیم و غیرمستقیم شوروی (سابق)، دریافت که رژیم جدید ایران،بدرستی از سیاست نه شرقی و نه غربی پیروی میکند. در نتیجه، توجه خود را بهبرقراری ارتباط با حزب تودهء ایران معطوف کرد تا به وسیلهء آن بر تحولات آیندهء ایران،تأثیر بگذارد[ - کا . گ . ب در ایران ، کوزیچکین ، ص ۴۰۰ ] یک نمونهء دیگر از جاسوسیهای کا . گ . ب که تأثیرات استراتژیک داشته است، بهصفحۀ ۱۴۵سرقت «پروژهء مانهاتان» برمیگردد. به اعتراف «ویکتور میخائیلوف» وزیر انرژی اتمیروسیه، طرح نخستین بمب اتمی شوروی (سابق) از روی پروژهء مانهاتان (طرح اولینبمب اتمی آمریکا) کپی شده بود. کپی این پروژه توسط ک . گ . ب تهیه شد[ - روزنامهء اطلاعات ، سال هفدهم ، شمارهء ۴۷۰۰ ، (۸ شهریور ۱۳۷۴) ، ص آخر ]
اینتلجنس سرویس :
INTELLIGENCECERVICE :
سرویس اطّلاعاتی انگلستان معروف به «اینتل جنس سرویس» سابقهای طولانیتر
از B.G.K و A.I.C دارد، زیرا این سازمان در اواخر قرنشانزدهم میلادی
(اواخر قرن نهم هـ . ش .) برای جمعآوری اطّلاعاتِ خارجی که به گونه ای در
حفظ امپراتوری بزرگ بریتانیا مؤثر بود، به وجود آمد. بنابراین،
سازمان اطّلاعاتی انگلیس به علتِ قدمت زیاد و حوزهء کار وسیع (امپراتوری
پهناور انگلستان!)،از تجارب بیشتر و تشکیلات پیچیده تری[
- نمونهای دیگر از پیچیدگی این سازمان به نحوهء عزل و نصب رؤسای آن
برمیگردد . هیچگاه عزل و نصب رؤسای این سازمان اعلام نمی شود ، از این رو
، هیچ کس به استثنای ملکه و نخست وزیر انگلستان رئیس آن سازمان را
نمی شناسد ] نسبت به سازمانهای اطّلاعاتی
مشابه برخوردار است. یک نمونه از این پیچیدگیها، نحوهء دستگیری افراد مشکوک
است.چنانچه اینتلیجنت سرویس به افراد مشکوک و جاسوسان برخورد نماید، خود
برای پنهان ماندن علت دستگیری و ماهیت دستگیرکنندگان اصلی، به دستگیری آنان
اقدام نمیکند، بلکه این کار را از طریق بخش ویژهء «اسکاتلندیارد» (ادارهء
آگاهی انگلستان)انجام میدهد[ - قدرتهای بیصدا ، نولاو ، ص ۱۵ ]
اینتلیجنت سرویس از شش ادارهء سیاسی، دریایی، نظامی، بازرگانی و
صنعتی،داخلی و ادارهء مستعمرات تشکیل میشد، که به جمع آوری اطّلاعات در
زمینهءسفارتخانه های خارجی، حراست از نیروی دریایی سلطنتی، امور نظامی و
تسلیحاتی،شناخت و دستیابی به اسرار تجاری و صنعتی دشمن، اتباع خارجی و...
میپرداخت. بعداز جنگ جهانی دوم دو تغییر عمده در آن به وجود آمد. نخست،
تعداد ادارات اینتلیجنت سرویس به سه ادارهء جاسوسی سیاسی، نظامی و ضد
جاسوسی (مقابله با جاسوسان درداخل کشور) تقلیل یافت. دوم، این سازمان دیگر
زیر نظر مستقیم نخست وزیر کارصفحۀ ۱۴۶نمیکند، بلکه ارتش سلطنتی بر آن نظارت دارد.[ - سازمانهای جاسوسی دنیا ، ساجدی ، ص ۱۵۸ - ۱۶۱ ]
نقش اطّلاعاتی اینتلیجنت سرویس همانند هر سازمان اطلاعات و جاسوسی دیگر،در
تصمیم گیریهای مهمّ و حیاتی حائز اهمیت است. به عنوان نمونه، در آغاز
جنگجهانی اوّل، اینتلیجنت سرویس به رمز کلیهء پیامهای مخابراتی وزارت امور
خارجهء آلمانکه به سفیر آن کشور در واشنگتن مخابره میشد، دست یافت.
تعدادی از این پیامهای حاوی گزارش مراحل مختلف انعقاد یک پیمان سرّی بین
آلمان و مکزیک مبنی بر جنگمشترک علیه آمریکا بود. اینتلیجنت سرویس این
اطّلاعات را در اختیار آمریکا قرار داد واین کشور را که نسبت به اعلان جنگ
علیه آلمان بی رغبت بود، ترغیب کرد، به آن کشوراعلان جنگ دهد. بدین وسیله
انگلستان که خواهان ورود آمریکا به صحنهء جنگ بود، به خواستهاش رسید[ - سازمانهای اطلاعاتی و جهان ، سعیدالجزایری ، ترجمهء عباس سعیدی فر ، ص ۱۹۹ ، انتشارات سکه ، ۱۳۶۳ ]
نمونهء دیگری از نقش مهمّ سرویس اطلاعاتی انگلستان در تصمیمات حیاتی
رامیتوان از وقایع تاریخ معاصر ایران مثال زد. انگلستان که در اواخر قرن
۱۳ هـ . ش . (نیمهءدوم دههء ۱۹۱۰ میلادی) خواهان استقرار یک دیکتاتوری
آهنین و یک حکومت متمرکزقدرتمند! در ایران بود، نهضتهای موجود در ایران و
بویژه نهضت جنگل را مانعی برای تحقق این هدف میدید. بنابراین، نابودی نهضت
جنگل، مورد علاقهء آن دولت بود. برای وصول به این هدف، دولت انگلستان
«احسانالله خان دوستدار» و «سردار محیی[ - بعدها
سازمانهای اطّلاعاتی شوروی (سابق) به عضویت احسانالله خان و سردار محیی در
سرویس اطلاعاتی انگلیسپی برده و این دو را که در آن زمان در شوروی (سابق)
اقامت داشتند ، از میان برداشتند ، بگونهای که سردار محیی در سال ۱۹۲۱
میلادی (۱۳۰۰ هـ . ش .) در شوروی (سابق) برای همیشه ناپدید شد و احسانالله
خان در دههء ۱۹۳۰ میلادی (دههء ۱۳۱۰ هـ . ش .) در آن کشور دستگیر و سپس
اعدام گردید ] را کهدارای سوابق انقلابی در
انقلاب مشروطیت نیز بودهاند! می فریبد و مأمور میکند که باتظاهر به
کمونیسم و دوستداری از نهضت جنگل، به درون نهضت راه یافته و اطلاعاتدرون
نهضت را به «کمیتهء آهن یا کمیتهء زرگنده» که توسط اینتلیجنت سرویس تأسیس صفحۀ ۱۴۷به وسیلهء سید ضیاءالدین طباطبایی و میرزا کریم خان رشتی رهبری میشد[
- میرزا کریم خان رشتی برادر سردار محیی بود . وی در به قدرت رساندن رضا
خان نقش مؤثر داشت و بعدها به عنوان مشیرو مشاور رضا خان انتخاب شد ]
منتقل نماید. اطّلاعاتی که این دو در اختیار سرویس اطلاعاتی انگلستان قرار
دادند، وسیله ای برای یافتن راههای ایجاد اختلاف در بین رهبران نهضت و یا
موجب حملات بیشتر،مؤثرتر و دقیقتر قوای دولتی به نهضت شد. در نتیجه، نهضت
تضعیف و راه برای استقرارحکومت مقتدر و متمرکز! طرفدار انگلیس در ایران
توسط رضا خان فراهم گردید[ - ظهور و سقوط سلطنت
پهلوی (جستارهای از تاریخ معاصر ایران) ، مؤسسهء مطالعات و پژوهشهای سیاسی ،
۲ ج ، ج ۲ ، ص ۷۷ - ۸۵ ، انتشارات اطلاعات ، ۱۳۷۰ ]
سایر سازمانهای اطلاعاتی:
در این بخش به منظور تکمیل بحث، به اختصار بهسازمانهای اطّلاعاتی و جاسوسی رژیم اشغالگر قدس، فرانسه و ایران در زمان شاه ملعون میپردازیم: سرویس اطّلاعاتیِ اسرائیل غاصب معروف به «موساد»، از ترکیب سازمانهای مخفی یهودیان که در سر تا سر جهان برعلیه مخالفان و اعادهء حقوق یهودیان! فعالیت میکردندو تجارب جاسوسی که یهودیان در سرزمینهای اشغالی فلسطین بهدست آوردند، تشکیلشده است. این سازمان از بدو تشکیل، نقش ویژه‌ای در تدوین، طراحی، هدایت و تحققاستراتژی این رژیم داشته است. به عنوان مثال، «دیوید بن گوریون» اوّلین نخست وزیررژیم اشغالگر قدس، در سال ۱۹۴۸ میلادی (۱۳۲۷ هـ . ش .) جاسوسانی را بهکشورهای عربی همسایه فرستاد تا به موقع از واکنش دولتهای عربی نسبت به اعلامموجودیت اسرائیل غاصب مطّلع شود. «گلدا مایر» زن جوان یهودی، یکی از اینجاسوسان بود که به پایتخت کشور اردن اعزام شد. وی نظر چند تن از افسران نظامیاردن را به خود جلب و با تن دادن به فحشا به اطّلاعاتی که نشان از حملهء قریبالوقوعاردن و تعدادی از کشورهای عربی به اسرائیل غاصب بود، دست یافت. ارسال ایناطّلاعات به آن کشور موجب گردید که اسراییلیها با بسیج نیروها به تقویت بنیهء نظامیصفحۀ ۱۴۸خود بپردازند. نتیجهء این اقدام، پیروزی اسرائیل غاصب بر ارتشهای عربی در سال۱۹۴۸ میلادی (۱۳۲۷ هـ . ش) بود[ - سازمانهای جاسوسی دنیا ، ساجدی ، ص ۱۲۲ - ۱۲۷ ] اوّلین سازمان اطّلاعاتی مدرن فرانسه، توسط «ناپلئون بناپارت» پس از تکیه بر مسندقدرت، تأسیس شد. وی از اطّلاعاتی که این سازمان گردآوری میکرد، برای سرکوبمخالفان داخلی و قدرتهای رقیب خارجی استفاده مینمود. امّا سازمانی که وی برایتقویت و تداوم حکومتش بنا نهاد، مایه سقوطش شد، زیرا «ژوزف فوشیه» رئیس اینسازمان در قبال پولِ هنگفت، همهء اطّلاعات موجود را در اختیار سازمان اطلاعاتی پروس (آلمان فعلی) قرار داد. این اطّلاعات در آخرین جنگ نیروهای متحد اروپایی علیه ناپلئون در سال ۱۸۱۵ میلادی (۱۱۹۴ هـ . ش .) بسیار مؤثر افتاد و ناپلئون را برای همیشه از اریکهء قدرت به زیر کشید[ - همان ، ص ۱۸۳ - ۱۸۷ ] بعد از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ هـ . ش. و با ورود آمریکاییان به صحنهء سیاسی ایران،لزوم تأسیس یک سازمان اطلاعاتی و امنیتی سازمان یافته و منسجم احساس شد. علت چنین ضرورتی، حفظ و تحکیم قدرت رژیم آمریکایی شاه و کسب اطّلاعات ازفعالیتهای سیاسی، نظامی و... روسها بود. ساواک برای نیل به اهداف مذکور، تأسیس شد و سپس به گسترش کمی و کیفی خود، زیر نظر سرویسهای اطلاعاتی آمریکا،اسرائیل غاصب و انگلیس پرداخت. نتیجهء این اقدام، گسترش دامنهء فعالیت ساواک بهخارج از کشور بود. فعالیت ساواک در عراق نیز توسعه یافت. بر این اساس، بین سالهای۱۹۷۵ - ۱۹۷۲ میلادی (۱۳۵۴ - ۱۳۵۱ هـ . ش .) جاسوسان ساواک با ایجاد یک شبکهءامنیتی با کردهای شورشی مخالف دولت بغداد همکاری میکردند. این شبکه،اطّلاعات جمع آوری شده را به رهبری کردهای شورشی (بارزانی) میداد و بر مبنای آن تهاجمات بعدی علیه نیروهای دولتی عراق انجام میگرفت. این امر، موجب رَنجش د ولت بغداد از دولت ایران و در نتیجه کاهش روابط دو کشور شد[ - دیکتاتوری و توسعهء سرمایهداری در ایران ، فرد هالیدی ، ترجمهء فضلالله نیکآئین ، ص ۹۰ ، امیرکبیر ، ۱۳۵.